Deze blogpost is geschreven door: Luminescence

Geschiedenis van de Arrenslee
Jingle bells, jingle bells
Jingle all the way
Oh, what fun it is to ride
In a one-horse open sleigh, hey!
 
Dat beroemde Kerstnummer kennen we waarschijnlijk allemaal wel. En dat de Kerstman jouw schoorsteen bereikt met een arrenslee getrokken door een heel aantal rendieren hoort ook wel bij de opvoeding tegenwoordig. Maar hoeveel weet je eigenlijk over die slee zelf?
 
Om te beginnen, de Kerstman in een slee is een semi-nieuw concept, maar een door dieren getrokken slee komt door de geschiedenis vaak genoeg voor!
 
In Nederland vond vervoer traditioneel voornamelijk over het water plaats: dat ging sneller dan over de slecht begaanbare wegen. In een strenge winter konden de rivieren echter bevroren zijn en daar kom je met een boot niet zo makkelijk doorheen. Een beetje rijke boer had dan ook een mooie arrenslee, een slee getrokken door een paard uitgerust met belletjes om voorbijgangers te waarschuwen! De naam verwijst ook naar die jingle bells: het woord ‘arrenslee’ is een verbastering van ‘narrenslee’. Een nar was een soort officiële grappenmaker aan het hof van een lokale edelman die een kostuum met belletjes droeg.
 

Bron afbeelding: Otto Eerleman, via Simonis & Bunk
 
Maar zo’n mooie arrenslee is niet de enige door dieren getrokken slee: de arrentikker uit Friesland is een wat kleinere slee die wordt getrokken door één (Fries) paard. In dat karretje is ruimte voor twee personen. Een vergelijkbaar model zien we in de Amerikaanse cutter, die recreatief nog regelmatig gebruikt wordt!

Bron afbeelding: Leigh Semilof, via de Carriage Association of America
 
Een andere paardenslee die ik nog wil noemen is de Russische trojka: deze open slee wordt getrokken door niet één, niet twee, maar drie paarden, vaak Orlov-dravers.
 

Bron afbeelding: Frans Roubaud, via Wikimedia Commons
 
En, de trojka heeft ook een associatie met de lokale Kerstman: Ded Moroz. Die Slavische figuur bestond al een lange tijd als personificatie van de winter, maar kreeg in de 19e eeuw ook attributen van de Westerse Kerstman.


Bron afbeelding: Auteur onbekend, via Wikimedia Commons
 
Maar, terug naar dat kerst. Want hoe kwam de Kerstman in een slee met rendieren terecht? Nou ja, die rendieren komen niet perse uit het niets vallen. In veel Arctische culturen, waaronder bijvoorbeeld die van de Nenets, worden rendieren al duizenden jaren voor de slee gezet.
 
Het idee dat ze ook voor de slee van de Kerstman komt uit een bekend gedicht: A Visit from St. Nicholas, geschreven in 1823 door Clement Clarke Moore of misschien Henry Livingston Jr.: het auteurschap staat ter discussie. Een belangrijk argument voor Henry Livingston Jr. zijn de namen van de rendieren. Donner en Blitzen zijn waarschijnlijk vernoemd naar het Nederlandse donder en bliksem en onze Livingston had een Nederlandse moeder!
 
Maar, die belletjes? In A Visit from St. Nicholas wordt niets genoemd over een de belletjes aan de slee van de Kerstman. En nog een plot twist: het liedje Jingle Bells is origineel helemaal niet voor kerst geschreven, maar gewoon om het plezier van in een slee rijden te vieren! Waarschijnlijk zijn ze er simpelweg bijgekomen: veel paardensleeën in die tijd hadden belletjes zodat voetgangers ze aan konden horen komen.
 
Hopelijk weet je nu weer wat meer over die mooie slee van de Kerstman! Laat in de comments gerust weten wat je van deze blog vond!