Deze blogpost is geschreven door: Luminescence

Filosofie: Plato’s wagenmenner-allegorie
Hoihoi! Vandaag staat er wat anders op het programma dan bij de gemiddelde mythologie-blog. Zoals je in de titel al zag staan, gaat het namelijk niet over mythen, maar over filosofie. Maar geen zorgen, deze theorie van Plato over hoe de ziel van de mens is opgebouwd is echt superleuk, ook als filosofie je een beetje droog en stoffig klinkt.
 
Maar uh, wie was Plato eigenlijk?
Goede vraag! Traditioneel spreken we van drie grote filosofen in de Griekse oudheid: Socrates, Plato (die een leerling van Socrates was) en Aristoteles, die weer een leerling van Plato was. Zij leefden in het oude Athene, rond de 5e-4e eeuw voor Christus. Maar, al deze filosofen worden nog steeds gelezen. En, dat mag ook wel, want hun ideeën zijn echt super interessant! Ze werpen aan de ene kant een blik op de cultuur van het oude Athene, maar aan de andere kant zijn het tijdloze gedachten die ik, in de 21e eeuw nog steeds herken.
 
Plato is dus de tweede in dat rijtje en wordt nog steeds gezien als een van de belangrijkste figuren binnen de Westerse filosofie. Dit is mede dankzij zijn enorm interessante gedachten, maar ook dankzij de leuke vorm waarmee hij ze bracht. Bij filosofie denk je misschien aan een oud, stoffig boek, maar Plato schreef levendige dialogen, met enorm memorabele personages (voornamelijk overleden witte mannen, moet ik wel toegeven).
 
Socrates speelde vaak een hoofdrol in zijn dialogen, maar genoeg historische Atheners komen ook voor. Dit betekent echter niet dat de dialogen écht plaatsgevonden hebben en dat Plato ze enkel heeft opgeschreven: hij gebruikte het eerder als een manier om zijn teksten interessanter en toegankelijker te maken.
 

Bron foto: Marie-Lan Nguyen, via Wikimedia Commons.
 
 De oorsprong van de ziel, volgens Plato
Om Plato’s allegorie van de wagenmenner te snappen, is het belangrijk om eerst wat achtergrond te hebben over hoe Plato over de ziel of de geest van de mens dacht. De mens heeft namelijk een lichaam, maar dat lichaam, dat is vergankelijk, dat vergaat. Belangrijker is de ziel, het ‘innerlijk’ van de mens. Dat was niet, zoals het lichaam, slechts een stoffelijk overschot, maar een veel oneindiger iets. Volgens Plato kwam de geest een soort andere, metafysische, ontastbare wereld, die hij de Ideeënwereld noemde.
 
De Ideeënwereld van Plato moet je een beetje zien als het model voor onze fysieke werkelijkheid. Hier bevinden zich allemaal verschillende tafels, die je allemaal kan herkennen als tafel. Dat komt omdat ze allemaal een ding delen: ze zijn allemaal gebaseerd op de Idee tafel, die zich in de Ideeënwereld bevindt. In tegenstelling tot onze aardse tafels is de Idee tafel oneindig: hij heeft altijd bestaan en zal altijd bestaan.
 
Die Ideeënwereld, die klinkt natuurlijk heel erg leuk. Allemaal oneindige dingen, die de waarheid van dat universum bevatten? Daar wil ík wel heen! Maar, dat is makkelijker gezegd dan gedaan…
 
De wagenmenner-allegorie
Volgens Plato bestond de ziel uit drie delen: verstand, begeerte en ambitie. Maar, Plato had daar een hele mooie allegorie voor, een vergelijking dus, om dat wat te verduidelijken.
 
De ziel, vond Plato, die kun je eigenlijk zien als een wagenmenner met twee gevleugelde paarden, een zwarte en een witte. Deze wagen vliegt door de lucht, op weg naar de Hemelse ideeënwereld! Maar, er is een probleempje: de twee paarden hebben allebei een eigen karakter. Het witte paard is over het algemeen een dier dat wel voor je wil werken, terwijl de zwarte meer zo’n ondeugende pony is die het liefste een beetje stilstaat en wat eet (wat ik om eerlijk te zijn heel goed kan begrijpen, maar Plato niet). Het is natuurlijk belangrijk dat de wagenmenner de wagen onder controle houdt en ervoor zorgt dat beide paarden goed hun werk doen.
 
Volgens Plato kan je het verstand dus zien als de wagenmenner, die de wagen zou moeten besturen. Het witte paard, dat de wagenmenner, je verstand dus, wel verder helpt, is ambitie of eerzucht. En dat zwarte paard, wat er eigenlijk voor zorgt dat je de Ideeënwereld niet inkomt, dat symboliseert begeerte. Het is zaak dat je verstand de controle heeft over ambitie en begeerte: alleen dan kan je ziel weer terugkomen naar de oneindige Ideeënwereld!
 
Maar, misschien gaat het fout, misschien weet je de controle over je begeerte, over het zwarte paard, niet te behouden, of misschien ga je dood voordat je er komt. Vergeet niet: volgens Plato is de ziel onsterfelijk, dus de queeste naar de Ideeënwereld gaat gewoon door! Afhankelijk van hoeveel waarheid je te weten was gekomen in je leven wordt je gereïncarneerd als filosoof, als tiran of als iets ertussenin.  
 

Bron afbeelding: Maker foto onbekend, via https://www.john-uebersax.com/
 
Heb je het tot het einde gered? Of heeft je begeerte het even overwonnen van je verstand? In any case, leuk dat je deze blog hebt gelezen! Mocht je iets niet helemaal begrepen hebben, vraag er gerust over door: ik ben altijd blij om het op een andere manier te vertellen.

Laat ook zeker in de reacties weten hoe je dit vond: is wat filosofie ertussendoor leuk voor de afwisseling, of heb je toch liever een mythologie- of geschiedenisblog?